’t Zittesj “War Cemetery”.

Wie ’t Amerikaanse leger wiejer trok, koume de Èngelsje. Zo nuimde veer die. In feite waore ’t de Britte en dat waore Èngelsje, Sjotte, Welshmen en Iere. Ich zelf maakde veur ’t eesj ’kènnis’ mit Sjotse soldaote. Veur mich, es junkske, waas dat bie ’n gans akelige gebeurtenis. 

Es veer kènjer op waeg ware nao de sjool in Ophaove en de Riekswaeg euver ware gesjtaoke, moosjte veer de Haagsjtraot aaf. Lènks louge ’n paar weuninge: De café van de Kösj, de famieje Moling en ’t sigarewinkelke van Coune. Waore veer die veurbie, koume v’r aan ’n grote wei van boer Cremesj van aan de Riekswaeg. Dao leipe meistal kui in.

Es ich waal èns aan de late kantj waas, kroop ich aan die wei ónger d’n draod door en sjtouk die sjuins euver. Bie Moosdijk in de Krómsjtraot, vlak bie de sjool, kroop ich dan weier d’rónger door. Zo haw ich ein sjtök gesjpaard. Mer dat waas op zekeren daag aafgeloupe. Sjus in daen houk, wo ich weier èns ónger d’n draod door wol, sjtónge in de wei ei paar wages van ’t Britse leger. Soldaote waore koele aan ’t grave. Op ein van die wages waas ein groot rood kruuts gesjilderd. In gruine sjtóf verpakte lankwerpige pungele woorte oetgelaje. Oet ein van die pungele, dae ze op dat momènt oet dae wage trokke, koum ein handj te veursjien, die zout gans ónger dónker aangedreug bloud. Toen begreep ich dat ze dao gesjneuvelde soldaote aan ’t begrave waore. Dao waas ich toch van gesjrókke. Gein kis, geine geiselik, gein famieje. 

’n Gruin dèkke d’rómhaer en in ’t laok d’rmit. Dat haw doe indrök op mich gemaak. De soldaote die dao aan ’t grave waore, hawwe grote barètte oppe kop, mit baove d’rop ’n bölke. Dao-aan koosj me de Sjotte kènne. Wie de sjool oet waas, waore die soldaote mit hun wages vertrokke. In de wei zoug ich ’n rie lankwerpige heuvelkes. Ich weit nog dat ich dao sjtil en ingetaoge aan veurbie bèn geloupe. ’s Angerdaags waore ze weier ómgang en in ein paar daag tied loug de wei vol mit heuvelkes mit witgeverfde houte krutskes d’rop. Ich moosj dao nog ’n paar jaor aan veurbie. 

Die soldaote die dao begrave ligke, zeen, op ’ne ènkeling nao, van ’t Schotse Regiment van 52nd Lowland Division. In ’45, bie ’t verouvere van de Roer, in de buurt van Remunj, zeen doe in ein paar daag tieds, 239 soldaote gevalle. Dat gebeurde tösje 18 en 24 januari. Twee van die gesjneuvelde waore Hollese soldaote. Ouch lik dao ein maedje begrave, dat in diezelfde periode is dood bleve. Dat maedje waas pas 20 jaor. Zie zóng hie en dao veur de militaire. ’t Maedje, dat gestationeierd waas in Zitterd, haw sjus urges in de fróntjsjtreek ein optrae gehad. Op waeg nao Zitterd voort de wage, wo ouch nog ’n paar collega’s inzoute, op ein landjmien.

Noe kóm ich via ein artikel in de gezèt van gounsdich 16 oktober 2013, d’rachter, dat ’t maedje gein zangeres waas mer ’n danseres. En dat ’t Vivienne Inez Hole heisjde. Häöre artistenaam waas Vivien Fayre. Zie trao op mit ’ne gróp ’The Happy Hikers’. Same wirkde ze veur de ENSA, Entertainments-National-Service-Association. Ein organisatie, die in ’t begin van de oorlog waas opgerich óm de tróppe te ammuseiere. Naodat Vivienne zich thoes in Èngelandj haw aangesjlaote bie die ENSA, vertrok zie op 21 december 1944 nao Holland. Häör awwesj waore dao flink op taenge, mer zie wol perse veur de Britse soldaote gaon optrae en vertrok. Zo koum dat maedje in Zitterd terech. Veier waeke later, op 23 januari 1945 gebeurde die ramp wie hiebaove besjreve sjteit. In Ophaove is zie, in opdrach van Veldmaarschalk Montgomery, mit militaire eer begrave wore. 

’t Zittesj “War Cemetery” waas ’n feit. De houte witte krutskes zeen later vervange wore door graafsjtein.

© Arno Hochstenbach : Vruiger bie ós thoes (2016)